Al jaren het boegbeeld van Erfgoed Leiden en Omstreken, in 2019 organiseerde zij met haar team een groot symposium ter ere van de winst van Leiden van de BNG Bank Erfgoedprijs.
Voor Ariela Netiv is ‘netwerk’ bijna een synoniem voor Leiden, waar zij in de jaren ’80 naartoe verhuisde voor een studie en altijd is blijven hangen. Afkomstig uit de Zaanstreek was Amsterdam een meer voor de hand liggende keuze, maar Netiv koos voor de Sleutelstad. “We kwamen net uit de seventies, een hele andere tijd. Ik wilde antropologie studeren en in Amsterdam was dat echt een soort Marxistisch-Leninistisch bolwerk. Het programma in Leiden was klassieker, wat mij meer aansprak.”
Dat is ook direct de eerste ‘tip’ van Netiv: “doe wat je leuk vindt – voor welke studie je echt een passie hebt. Wat je ermee kunt gaan doen komt later wel.” Aangekomen in Leiden werd ze lid van Minerva en switchte ze een jaar later naar geschiedenis. Dat maakte ze met veel plezier af, en rolde direct de erfgoedwereld in.
Overigens was Leiden toen heel anders dan nu, legt Netiv uit. “Het had echt karakteristieken van een industriestad (destijds o.a. conservenfabrieken en textiel, red) die industrie verloren had en waar grote armoede heerste. Maar dat is met het verleggen van de focus op ‘Leiden kennisstad’ gelukkig goed gekomen. Een groot aandeel speelde daarin de ‘hernieuwde kennismaking’ van de stad en de universiteit.” Als kersvers hoofd gemeentearchief werd Netiv uitgenodigd voor gesprekken die tussen Leidse ambtenaren en medewerkers van de universiteit gevoerd werden om elkaar te leren kennen en samenwerking verder te onderzoeken. “Nu klinkt dat heel logisch, dat stad en universiteit echt in elkaars verlengde liggen. Toen kende bijna niemand elkaar.” Volgens Netiv hebben andere programma’s die parallel liepen, zoals het programma binnenstad om het Leidse stedelijk-historische karakter te versterken, de stad gemaakt tot hoe deze nu is: een provinciestad met een internationaal achterland.
Dat voorbeeld laat Netiv niet ongestaafd. “Aan de ene kant is Leiden net een groot dorp, want iedereen kent elkaar, en je komt heel snel mensen in dezelfde omgevingen tegen. Daar is ook de 3 October Vereeniging een voorbeeld van. Daarmee heb je goud in handen – er is geen enkele stad in Nederland die zoiets heeft. De hele stad kleurt rood-wit, en iedereen voelt zich Leidenaar. Geschiedenis geeft een stad wortels, die belangrijk zijn in de identiteit van de Leidenaar.”
Maar ook het internationale spreekt Netiv enorm aan. Dat begint ook bij drie oktober – over de hele wereld wordt er op Nederlandse ambassades haring gehapt en korenwijn geschonken, als viering voor het Leidsens ontzet. “De Leidse geschiedenis als exportproduct”, grapt Netiv. Maar dan gelijk serieus: “we hebben ook bij Erfgoed Leiden prachtige dingen. Een keer ging ik bijvoorbeeld op bezoek naar Nagasaki – waarvoor ik altijd zoek om iets mee te nemen. En dan denk je, wat is er ooit tussen Leiden en die stad geweest, naast Von Siebold? Bleek dat we hier brieven hadden van een militair die in Nagasaki gezeten heeft en er het eerste ziekenhuis oprichtte. Zo duikt op internationale schaal Leiden altijd op als er iets bijzonders is.”
Hoe leuk een Leidse top 50 ook is, het is volgens Netiv ook ‘jammer’ dat dit nog nodig is. Voorbeelden kent ze ook wel uit haar eigen loopbaan, al haast ze zich te verzekeren dat dit ook weer geen grote dingen zijn. Toen ik aankondigde dat ik zwanger was” zo legt ze uit “zei mijn toenmalige baas direct: oh, nou, gelukkig hebben we je mannelijke collega nog. Dit terwijl er nooit aanleiding was geweest om te denken dat mijn zwangerschap iets zou veranderen – ik heb nooit gezegd dat ik minder zou gaan werken of iets in die richting.” Netiv volgde hem een jaar later op als directeur. “En zonder problemen hoor – hij bedoelde dat helemaal niet verkeerd. Maar dat is gewoon een onbewust denkbeeld.”
Ook wanneer Netiv namens Erfgoed Leiden een keer een plechtigheid bijwoont en mensen haar niet kennen, levert dat wel eens grappige situaties op. “Dan loopt iemand op mijn man af, ‘waar bent u van?’ en dan zegt hij: ik ben met haar mee. Daar moeten we dan hartelijk om lachen. En opnieuw is hier geen sprake van kwaadwilligheid, maar gewoon een hardnekkig denkbeeld.” Iets waarvan Netiv denkt dat dat in Nederland nog een graadje erger is dan elders. “De combinatie van werk en zorgtaken wordt hier toch vaak geproblematiseerd. Nog steeds moeten we in interviews lezen hoe de combinatie wel of niet lukt bij een vrouwelijke minister… Er ligt weinig nadruk op hoe leuk het ook is een gezinsleven te hebben dat je kunt afwisselen met een professionele loopbaan.” Zelf is Netiv daar ‘nooit te perfectionistisch’ in geweest. “Je hoeft niet alles te doen – en kunt best een keer een vergadering missen, of er niet tip-top uitzien. En vergeet drie keer per week een yogales.”
Meer dan ooit is er volgens Netiv behoefte aan samenwerken. “Zoals ik net al zei over het los-zand van de samenleving: er ontstaan steeds gelegenheidsbondjes om problemen te lijf te gaan. Tot nu toe is Leiden erg succesvol geweest, maar we staan opnieuw op een cruciaal punt met de bouwopgave, energietransitie en sociale portefeuille, om maar iets te noemen. Mensen zullen op moeten staan.”
Iets waar Netiv ook altijd de schouders onder wil zetten. Zij is informeel mentor van twee vrouwen buiten de erfgoedwereld en staat altijd open voor een gesprek of idee – net zoals zij zelf haar netwerk inzet. “Zo’n top 50 is handig om de gezichten overal bij te weten. En als je mensen kent, is het makkelijker deze te benaderen.”
